GELOOF, BEWIJZEN, WERELDBEELD

Men heeft wel eens een gesprek. Goeie gesprekken zijn helaas zeldzaam, maar soms ontstaan ze spontaan, en niet altijd met degenen die al op onze eigen golflengte zitten.
Kort geleden hadden mijn partner en ik een discussie met iemand die we allebei al lang kennen, maar met wie het gesprek niet altijd wil vlotten.
Deze keer begon mijn partner over een lezing die wij gehoord hadden over Bijna Dood Ervaringen.
Onze gast - laten we hem Jan noemen - was overtuigd dat geloof in voortbestaan niets anders is dan 'wishful thinking' , ingegeven door onze psychologische moeite met afscheid nemen. Dood is dood, vond hij, en verder leven doen we alleen in de gedachten van wie achterblijven, of in het werk dat we tijdens ons leven tot stand hebben gebracht. De rest is de onbewezen erfenis van onze religieuze opvoeding.
Verder pratend bleek Jan overtuigd van de puur psychologische oorsprong van religie. We hadden in de loop van onze geschiedenis goden geschapen en die de focus gemaakt van onze ethische ontwikkeling. Feitelijk was er niets anders aan de hand dan een kapstok om een gelovige jas aan te hangen en een stok om de ongelovige hond mee te slaan.
Hoewel Jan een intelligente man is, bleek in dat gesprek hoezeer hij zelf vastzit aan z'n met de paplepel ingegeven katholieke beeld van een 'almachtige God' en hoe dat hem belet heeft om de zaak van voortbestaan en geloof eens van een andere kant te bekijken. "Daar zijn toch immers geen bewijzen voor" , wist hij. "Onzin om je daarin te verdiepen want religie is alleen geloof; bewijzen zijn er niet".
Ik duwde hem enige boeken onder de neus maar "hij had al zoveel te lezen". Wat ik best wil aannemen.
Dit doodnormale verloop van een gesprek was in zoverre interessant omdat het zo gewoon is.
Wij kennen allemaal wel een of meerdere 'Jannen'.
Velen van ons blijven hangen in wat ze ooit hebben geleerd. Of ze dat nou nog steeds belijden of er zich krachtig tegen afzetten maakt eigenlijk weinig uit. Het wereldbeeld is bepaald.
Wat ik miste in Jan's visie was de esoterische kant van religie. Van ALLE religies. Waar alle in een geloofsrichting opgegroeide mensen mee vol zijn gestopt is de exoterische kant: het dogma, de gebruiken, de gebeden, de rituelen en de maatschappelijke verbanden. Kortom: de Leer. Alles gericht op een vast stramien waarin leven en dood waren verklaard, het hiernamaals was verdeeld in hemel en hel, en gedragsregels het dagelijks leven in de voorgeschreven vorm goten.
Maar elke religie heeft ook een andere kant: de esoterische. Een kant die niet verdeelt, maar verbindt. De kant van de ziel, van zieners en profeten, van openbaringen, mystiek, inwijdingen en contact met onze spirituele aard.
Het Christendom zit vol esoterische wijsheid: de woestijnvaders, middeleeuwse mystici, het Gnosticisme, figuren als Jacob Lorber, Meister Eckhart, Theresa van Avila of Franciscus die hun eigen ster volgden. Nu kunnen we kijken naar Pierre Teilhard de Chardin, Thomas Merton, Dag Hammarskjöld , Frère Roger van Taizé en vele anderen, als mensen die het dogma hebben overstegen en ons veel te zeggen hebben.
In het Jodendom is er het oorspronkelijk oost-europese Chassidisme dat tot zoveel innerlijke kracht heeft geinspireerd, in de Islam zijn het de Sufi's. Hindoeisme en Boeddhisme hebben elk hun eigen esoterische stromingen.
Vanuit die diepe universele verbondenheid met een andere geestelijke dimensie is de stap naar een spiritualistische overtuiging haast een peulenschil; niets dan 'worden wie we zijn' .
Er mogen verschillen zijn in details, maar een mystieke openbaring, een bijna dood ervaring of een astraal visioen is over de hele wereld hetzelfde. Goden hebben andere namen, maar wie bidt met het hart vindt universeel dezelfde woorden.
Vasthouden aan overleefde ideeën is vaak een kwestie van onwetendheid en teleurstelling, terwijl inspiratie voor het oprapen ligt.
Aan ons om met kennis en ervaringen te komen die anderen een nieuwe weg kunnen wijzen.