woensdag 10 maart 2010

HET 'EXPERIMENTER EFFECT'

In de parapsychologie is het een bekend feit dat geloof of ongeloof in het bestaan van psi de uitkomst van een proef kan beïnvloeden.
Een proefnemer die wil bewijzen dat iets niet bestaat, zal hoogstwaarschijnlijk zijn zin krijgen, ook al hebben andere wetenschappers al het bestaan van dat 'iets' aangetoond. Dat is een van de redenen waarom de controverse tussen sceptici en overtuigden in stand blijft. Het lijkt een onoplosbaar probleem.
In het spiritualistische verleden was die invloed van iemands geestelijke gesteldheid een ervaringsfeit.
Ook het beste medium kreeg ermee te maken: als iemand in de kring een negatieve houding had, kwam de tafel niet van de grond.
Onze gedachten hebben een opmerkelijke invloed op actuele gebeurtenissen. En niet alleen op ongrijpbare fenomenen als helderziendheid, maar ook op apparaten.
Een bekend voorbeeld is homeopathie, en de experimenten van Dr. Benveniste in 1988, die aantoonden dat water een geheugen heeft, en dat dat de oorzaak is dat de werking van een bepaalde stof in oneindige verdunning behouden blijft, ook al is die stof dan allang niet meer scheikundig aan te tonen.
Hoewel de werking van homeopathie een ervaringsfeit is, werd, en wordt het altijd afgedaan als kwakzalverij.
Het goed opgezette onderzoek van Benveniste leek een doorbraak. Het werd zelfs gepubliceerd in 'Nature'.
Benvenista werd gesteund door fysicus en Nobelprijs-winnaar Brian Josephson.
Goochelaar James Randi, de antichrist van de parapsychologie, loofde zijn 1 miljoen dollar uit, om die vervolgens weer terug te trekken omdat noch Benvenista noch Josephson aan zijn steeds wisselende criteria had voldaan.
Het werd een rel. Opeens bleek het water helemaal geen geheugen te hebben en werd Benveniste afgeschilderd als een kwakzalver en een slechte wetenschapper. Hij stierf in 2006, een vermoeid en teleurgesteld man.
Wie had er gelijk? Aan Benveniste en zijn medestanders hoeven we niet te twijfelen.
Ook niet aan het oorspronkelijke onderzoek van de sceptici. Maar de laatsten waren van te voren overtuigd van de onzin van Homeopathie, en hun belang lag bij het aantonen van wat ze tevoren al wisten. En dus slaagden ze in het onderuithalen van de experimenten.


Onlangs was ik op een symposium in Utrecht.
Daar hoorde ik het volgende heldenfeit van James Randi, die er zijn levenswerk van maakt om carrières, reputaties en mensen te verwoesten.
Voor zulke mensen hoop ik op goddelijke gerechtigheid, maar dat terzijde.
Deze keer had hij Derek Ogilvie te pakken, het Schotse medium ons allen welbekend.
Van de televisie weten we dat hij een begaafde jongen is en een leuke entertainer.
Op de een of andere manier kwam Derek in de $ 1.000.000 molen terecht.
Behoorlijk naief, zou ik zeggen, wetende dat hoe dan ook Randi dat bedrag stevig in z'n zak zal houden, en nooit nooit nooit van z'n levensdagen zal toestaan dat hij voor paal komt te staan.
Dus wat is de zin van een poging? We weten van te voren hoe het af zal lopen.

Arme Derek. Blijkbaar had hij de hoop niet opgegeven. Dat pleit voor zijn karakter, en tegen zijn realiteitsbesef.
De voorronde bracht hem al van zijn stuk, want zijn sympathieke en ijsbrekende manieren braken niet door het ijs van de uitgestreken Randi.
Hij werd op een stoel geplaatst en moest een aantal proeven doen die hij normaal moeiteloos zou volbrengen.
Maar deze keer faalde hij. Totaal. En Randi was niet eens in de buurt. Maar experimenter effecten treden ook op afstand op.
Geen miljoen voor Derek.
Maar wel miljoenen voor Randi, wiens werk 'in het belang van de mensheid' rijkelijk gesubsidieerd wordt.
Wat zegt ons dat over 'The Powers That Be'?
Een heleboel, lieve mensen, een heleboel..

Geen opmerkingen: