MENEHUNE VAN HAWAI'I

Natuurgeesten zijn uiteraard niet alleen toebedeeld aan onze eigen cultuur: ze komen overal voor waar ongerepte natuur is. Dat is op de eilanden van Hawai'i zeker het geval.
Omdat legendarische figuren zo ongrijpbaar zijn is hun oorsprong en feitelijkheid een speelbal van interpretatie, want zelden laten ze zelf los wat hun werkelijke aard is.
Op Hawai'i, eilanden die zo magisch zijn als deze tijd van 'beschaving' nog toelaat, leven de Menehune, een volk dat zich op de grens van zichtbaarheid bevindt, komt en gaat, en het onderwerp is van oude en moderne ervaringen.
Ieder eiland van het rijk van Hawai'i heeft z'n eigen tradities en legenden wat betreft de Menehune.
Het is onzeker of die werkelijk hebben bestaan als een reëel volk, van vóór de tijd dat de Polynesiërs de eilanden bevolkten.
Er zijn ruïnes op Oahu en Kaua'i die aan hen worden toegeschreven en ook sommige meren hebben een Menehune-link. Het bouwtechnieken van die monumenten getuigt van meer vakkennis dan de huidige Polynesiërs honderden jaren geleden bezaten, en is tot nu toe niet bevredigend verklaard.
Maar echt harde bewijzen voor hun bestaan zijn er niet, en daarom zijn de legenden over de geschiedenis heengewoekerd, en de Menehune zijn voor de Hawaiiaan nu een mysterieus volk van geringe lengte dat zich in de diepste wouden ophoudt, en dat vaker gehoord dan gezien wordt, of ook de spirits van voorouders en voorgangers, die zich zo nu en dan in onze wereld begeven.

In volksverhalen hebben de Menehune nog het meest weg van nijvere dwergen zoals we die ook bij ons kennen en die in iedere streek een andere naam hebben: Pixies, Gnomes, Leprechauns; helpende geesten die je terwille zijn als je ze respecteert, maar die je niet tegen je moet krijgen.
Moeders bewegen hun kinderen tot gehoorzaamheid door te dreigen met de Menehune, zoals dat overal op de wereld gebeurt met de plaatselijk bogeyman. Maar de Menehune zijn vreedzaam en doen niemand kwaad, zolang ze niet geprovoceerd worden.
Eigenlijk zijn ze grappenmakers, die niets liver doen dan rollebollen in de wildernis, of in het overal aanwezige water. Als ze tenminste geen serieuze arbeid te verrichten hebben.
Ze zijn muzikaal, en zingen graag. Daarnaast maken ze een keur van instrumenten van natuurlijke materialen.
Daarom zijn ze wel te horen, maar zelden te zien. De beschrijvingen van de Menehune zijn dan ook heel verschillend. Men is het er alleen over eens dat ze niet groter dan 60 cm zijn.
En ze hebben vier tenen. Dat valt op, zeker op eilanden met stranden in overvloed.
Menige Hawaiiaan heeft die afdrukken ontdekt in het strandzand of in de velden.
Maar de Menehune kunnen blijkbaar ook de zee op, want ze zijn gesignaleerd op de Fiji eilanden.
Studenten van een methodisten missieschool zagen acht behaarde menselijke figuurtjes van 60 cm hoog. Toen ze dichterbij kwamen vlogen de Menehune het struikgewas in.
Dat leidde tot veel consternatie, en velen hielden dagenlang de wacht in de hoop om de figuurtjes te betrappen.
Op het eiland Kaua'i wordt verteld dat de Menehune in kano's naar New Zealand afreisden, en daar de voorvaderen werden van de Maori's. Later keerden ze terug naar Kaua'i om de bevolking te onderrichten in het construeren van boten en bouwsels.
Het eiland Oahu heeft een overlevering dat de Menehune vooral goed zijn met kano's bouwen, terwijl op Molokai en andere eilanden de Menehune worden geprezen om de sterke bouwwerken die ze maakten 'in een enkele nacht' . Dat doet denken aan de paleizen die in sommige sprookjes verrijzen in de uren tussen zonsondergang en opkomst. Het is interessant hoe zulke thema's universeel door mythologie en overlevering heenlopen, en waarheid en verdichtsel elkaar moeiteloos aanvullen.

Bestaan de Menehune echt? Hawaiianen zullen zeggen dat ze daar geen ogenblik aan twijfelen. Dan komen ze met verhalen hoe de kleine mannetjes soms een taak overnamen als er iets was blijven liggen. Men liet vaak bananen, garnalen en andere lekkernijen achter voor de Menehune, en dat voedsel was de volgende dag altijd verdwenen.
Men kan er sceptisch over zijn, maar wat opmerkelijk is, is dat precies dezelfde tradities bestaan in keltische culturen, in India en in centraal Europa, en ga zo maar door. Het is moeilijk te geloven dat al die tradities uit de folkloristische duim zijn gezogen, zonder dat er een kern van waarheid inzit.
Maar het is aan ieder van ons om er het zijne van te denken....