EIGEN SCHULD

Zo nu en dan duikt er een bericht op van iemand die trouwt met een geit, of verliefd wordt op een olifant.
Daar lachen we om, want, hoe fantastisch dieren ook zijn en hoeveel affectie ze ook verdienen, het is moeilijk voor te stellen dat je het onderscheid niet meer kunt bedenken tussen wat eigen is aan mensen en wat des diers is.
Toch is in Europa dat onderscheid eeuwenlang zoek geweest.
Van de 12de tot de 18de eeuw konden dieren in staat van beschuldiging worden gesteld en worden veroordeeld voor 'misdaden' begaan tegen mensen. Omdat men geen idee had wat natuurlijk diergedrag was, waren er heel wat dieren die voor vervolging in aanmerking kwamen. Daarbij speelde mee dat veel dieren hun weg maar moesten zien te vinden in chaotische middeleeuwse gemeenschappen en niet van hondenbrokken of varkensvoer werden voorzien om in leven te blijven.
Varkens waren vooral de 'misdadigers' , maar ook honden, koeien, paarden, ossen, ezels, luizen, ratten, sprink- en gewone hanen, mieren, bijen, kevers, slakken en rupsen konden in de fout gaan. Vooral in het geval van insecten zal de arrestatie niet meegevallen zijn. Pesticiden hebben dat gedoe tegenwoordig danig vereenvoudigd.
In zulke moeilijke gevallen probeerde men het soms met exorcisme, als uiterste redmiddel. In een zaak tegen bloedzuigers die diende in Lausanne in 1451, werden enkele dieren voorgeleid om een ducument voorgelezen te krijgen waarin ze werden gesommeerd het district per omgaand te verlaten. Toen ze daar geen gehoor aan gaven werden geleerde doctoren uit Heidelberg ingeschakeld om een exorcisme te doen. Het schijnt dat dat te veel was voor de bloedzuigers, die langzaamaan het loodje legden, volgens de annalen.

De processtukken van de bizarre rechtspraak die volgde op een overtreding zijn veelal bewaard gebleven.
Niet dat het niet eerlijk toeging: de aanstootgevende dieren kregen in alle gevallen een advocaat toegewezen.
Die zat meermalen met het probleem dat de cliënt niet kwam opdagen en dus bij verstek werd veroordeeld. Want veroordeeld werd er altijd. En ter dood gebracht ook. Menig dier werd opgehangen aan de galg zoals men dat ook met mensen deed, in de hoop dat het andere varkens zou leren zich aan de wet te houden.
De achtergrond van dit alles was natuurlijk de religie. Dieren hadden geen ziel. In de bijbel staat bovendien dat de hele schepping bestaat om de mens te dienen, en dat betekent vanzelfsprekend dat we er mee kunnen doen wat we willen. In dat opzicht houden we ons nog altijd uitstekend aan de voorschriften, beter dan ooit in de Middeleeuwen, zou ik zeggen.

Sommige advocaten maakten naam met hun dierenverdediging. In de 16de eeuw was er in Autun in Frankrijk Barthelémi de Chasseneuz, die ratten wist vrij te pleiten, lees ik in een boek uit 1898: Credulities Past and Present.
De aanstootgevende knaagdieren werden gesommeerd door een gerechtsdienaar die de aanklacht voorlas op plekken die door hen werden gefrequenteerd. Daarbij was de beschrijving van het dier en zijn misdaad belangrijk, zodat de juiste dieren werden aangesproken en anderen, de luizen en de vlooien, de honden en de vleermuizen zich niet geroepen voelden.
Maar toen er bij het process geen rat kwam opdagen, beargumenteerde Chasseneuz dat misschien toch een wijdere sommatie van belang was, omdat waar enkele ratten zich hadden misdragen, het belang voor andere ratten allicht ook aan de orde was. Daar was het hof het mee eens, en bodes gingen uit naar alle hoeken van het diocees om ratten toe te spreken en op te roepen. Helaas...
Maar Chasseneuz had nog meer pijlen op zijn boog. Hij vroeg om meer tijd, want tenslotte was de oproep ook bestemd voor oude en zieke ratten, en daarvoor moest het hof de nodige voorbereidingen treffen.
Een nieuwe dag werd geprikt. Maar wie schetst ieders verbazing, weer geen rat.
Ja maar, pleitte de slimme advocaat, de gerechtsdienaren bezitten katten, en mijn cliënten hebben geen garantie gekregen dat die katten ze goed gezind zijn. Natuurlijk willen ze maar al te graag aan de oproep van het Hof voldoen, maar, ziet u....Als de dienaren der wet kunnen garant staan voor het onberispelijke gedrag van hun katten zodat die zich niet aan mijn clienten zullen vergrijpen, op straffe van een zware boete, dan is er geen enkel beletsel meer voor het doen voorkomen van de rattenpopulatie.

Het Hof beaamde de redelijkheid van dit argument, en verdaagde het proces, zonder een datum te noemen.
De ratten gingen vrijuit, en de naam van advocaat Chasseneuz was gevestigd.
Ik stel me voor dat menig varken, rat of spinkhaan bij hem heeft aangeklopt voor zijn verdediging.....

Zo. Dat had ik dus al een tijdje geleden geschreven, denkend - hoe naief - dat deze onzin ook echt verleden tijd is.

Maar nee. Fortean Times heeft deze maand een klein berichtje (overgenomen uit de Indiase pers) over een duif die in de deelstaat Punjab in staat van beschuldiging is gesteld omdat hij verdacht werd van spionage. Het dier werd naar het politiebureau van Amritsar gebracht en onder gewapende bewaking vastgehouden. Reden? Het vogeltje had een ring om met een adres in Pakistan. Logisch dat men dat niet vertrouwde.

Of onze gevleugelde spion een advocaat kreeg toegewezen vermeldt het verhaal niet.